Manda Jovenel fini depi 7 fevrye, daprè yon Deklarasyon Tèt ansanm Klinik ki espesyalize nan Dwa Moun sou Kriz Konstitisyonèl ak Dwa Moun an Ayiti nan 3 gran Inivèsite Etazini

New York, dimanche 14 février 2021 ((rezonodwes.com))–

Deklarasyon Tèt ansanm Klinik ki espesyalize nan Dwa Moun sou Kriz Konstitisyonèl ak Dwa Moun an Ayiti

13 Fevriye 2021

Noumenm klinik ki soti nan fakilte dwa ki chita nan peyi Etazini k ap travay nan solidarite akoganizasyonsosyete sivilan Ayiti , nou preyokipe anpilpoudeteryorasyon sitiyasyon dwa moun an Ayiti ak respons Etazinibayjouk jounen jodi a.Gen prèv kredib ki montre Prezidan JovenelMoïsenan zak ak li konpòtman kreye yon krizkonstitisyonèl epi ap etabli yon pouvwa k ap afebli etadedwa nan peyi a. Nou mande gouvènman ameriken pou li denonse dènye aksyon Prezidan Moïse yo ki agrave kriz konstitisyonèl lapi plis chak jou.

Nan semen ki pase a, Moïsete pozeplizyèzak ki bay patikilyèmananpil enkyetideki vyole etadedwa:

•Anpil akte ak enstitisyon nan peyi akonsidere manda prezidan Moïseanfini jou ki te 7 Fevriye 2021an, sou baz entèpretasyon Konstitisyon Ayisyen an1ki jwenn api Konsèy Siperyè Pouvwa Jidisyè a; Federasyon Bawo Dayiti;ak anpil lòt espènan domenn lalwa ak oganizasyon sosyete sivil la. Men Moïse refize bay pouvwa a, sou baz yon lòt entèpretasyon tèks konstitisyon an kita ba li dwa pwolonje mandali pou 7 Fevriye 2022.

Li te nan 3zè nan maten, nan jou manda Moïseta pral finian, lapoliste aretepou piti 18 moun yo akize kitap planifye yon koudeta. Pami yo genyen Jij Lakou Kasasyon YvickelDabrésil;Enspektè Jeneral LapolisMarie Louise Gauthier; ak yon ansyen kandida pou pòs prezidan. Arestasyon sa yo te fèt nan mitan lannwit e moun ki te arete yo te pase plizyè jou avan yo pase devan Jij. Jou ki te 10 Fevriye a, gen yon jij ki tefè konnendetansyon Jij Dabrésilla te ilegale li te bay lòd poulibere li. Yo te inyore òdonanssa e Dabrésil pa trive jwennliberasyon jiskaske nan demenyon dezyèm jij te òdoneliberasyonli.Grefye an chèf ki te enplike nan premye odyans lan te jwenn revokasyonli nan men minis jistis ayisyen an.Moun ki te jwenn arestasyon yo avèk Jij Dabrèsil yo tojou rete nan detansyon yon fason abitrè.

•Nan Lendi 8 Fevriye, Moïsete pibliyeyon dekrè ki retire twa jij nan Lakou Kasasyon, sa ki se yon vyolasyon Konstitisyon peyi Dayiti: Dabrésil, Wendelle Coq Thélot, ki te kritike arestasyon Dabrésilla epiJoseph Mécène Jean-Louis, ki se manm ki pi ansyen nan Lakou Kasasyon3.Nan menm jou a, lapolis pran kontwòlLakou Kasasyon ak Lekòl Majistrati. Mouvman sa yoparalizefonksyonnman Lakou Kasasyon. Nan dat 11 Fevriye, Moïsepibliye yon dekrè ki nonmentwa(3) nouvo jij nan Lakou Kasasyon. Kandidati sa yo kontrèak pwosedi ki fikse nan KonstitisyonAyisyen an.

Lapolis te itilize bal reyèl pou dispèse moun ki t ap manifeste kontMoïsekiantre an rebelyon ak konstitisyon an, plizyè jounalis ki t ap kouvri manifestasyon an te rive blese. Moun yo pa idantifye tire de (2) jounaliski t ap fè repòtaj sou manifestasyon 8 Fevriye yo. Jou Mekredi 10 Fevriye a, Jounalis k ap travay pou Associated Presski rele Dieu NalioChéry te blesenan janm akoz li resevwa yon bonbòn gaz lakrimojèn pandan l ap filme yon manifestasyon etidyan. Ajan CIMO (Corps d’Intervention et de Maintien de l’Ordre) tevoye yon bonbòn gaz lakrimojèn nan dèyèyon pikòp Radyo Tele Pasifik. Asosyasyon Jounalis Ayisyen pibliye yon deklarasyonki kondane konpòtman lapolis, denonse yon atak kont libète laprès.

•Kriz semennpasea vini aprè plizyè lanetravay dokimansyon kredib sou grav vyolasyon dwa moun Letakomet an Ayiti. Òganizasyon ayisyen ki ap travay pou pwoteje dwa mounyo, Nasyonziniak PolisJidisyè Ayisyen ante pwouve enplikasyon moun ki nan letapami yo gwo zotobre ki plase nan nan pi wo nivo administrasyonMoïseak Polis Nasyonal Dayitinan yon serimasakkont katye ki aktif nan mouvman opozisyon an. An Desanm 2020, Depatman Trezò Amerikente sanksyonede (2) ansyen dirijan ki wo plase nan administrasyon Prezidan Moïsela ak chèf gang anpil moun konnen ki rele Jimmy Cherizier,ki gen koneksyon ak gouvènman an, paskeyo teegzekite yon masak brital nan Lasalin an 2018 kote pou piti gen 71moun ki te mouri.

Pandan dirmanda li a, Moïsete sistematikman afebli lòt branch akenstitisyon etatik ki la pou kontwole aksyon pouvwa liaap poze. Li ap gouvènen pa dekrè depi plis pase yon lane apre limenm te fin di li pran akt manda pifò manm Palman yo te fini sanMoïsepa t soumèt lwa elektoral la pou fasilite òganizasyon eleksyon pou ranplase yo. Aprè fenmanda tout majistraki gen nan peyi a, Moïsefè pati kounya youn nan 11 lidè ki te soti nan eleksyon ki rete nan pòs yo.

Pandan l ap defye tout apèl ki fètpou sispann itilizasyon dekrè nan plas òganizasyon eleksyon lejislatifyo, Moïse ap chèche pito pou li opere de changjman lejislatif radikal. Nan mwa Novanm pase a, lite bay lòd pou kreye ajans nasyonal entèlijans, epi konsidere kòm zak toworisyon seri fòm manifestasyon pasifik moun souvan itilize.Moïsebay konsèy elektoral pwovizwa (KEP) enstriksyonpou li òganize yon referandòm konstitisyonèl avan eleksyon lejislatif yo, sa ki se yon vyolasyon pwosesis amannman ki fikse nan Konstitisyon anlimenm . Refòm ki pwopoze yot ap fondamantalman restriktireLeta aan, epi ranfòsekonsiderableman pouvwa laprezidans, parapò ak pouvwa lejislatif la ak lòt enstitisyonyo.

Vyolasyon grav dwa moun kak aksyon sistematik pou kenbe pouvwa a redwi anpil posiblite pou Moïseòganize eleksyon ki lib e san fòs kote pou ranplase li sou pouvwa a. Sosyete sivil ayisyen an pa sispann mande pou gen yon gouvènman tranzisyon ki mete kanpe pou organize eleksyon yo.

Nou gen ke sote ,pou olye li ta sipòte demokrasi an Ayiti, gouvènman ameriken an ta voye yon move siyal bay Moïse. Administrasyon ameriken ki la kounya a pa dwe kontinye bay presyonki pa apwopriyeadministrasyon Trumplatekonn mete souaktè ayisyen yo pou yo asepteyon pwosesis elektoral ki pakonstitisyonèl. Administrasyon Biden nan tadwe pito sipòte demokrasi ak dwa moun epi kondane atak Moïsekont enstitisyon konstitisyonèl Ayisyen yo. Sinon, se ta ankouraje Moïsepou li kontinye restrenn dwa moun ak demokrasia.

Mete sousa, nan yon moman kote Ayiti plonje nan yon kriz politik, estabilite a patikilyèman frajil, Etazini pa janmsipann depòtasyon moun yo mete deyò nan peyi pouvoye tounenan Ayiti. Depi kòmansman Fevriye, Imigrasyon ameriken voye 600 mountounen an Ayiti, anpil nan yo pa t gen opòtinite pou mande azil. Nan avyon sa yo te genyenanpil timoun, ti bebe ak fanm ansent.

Nouankouraje gouvènman ameriken pou li sipòte etadedwa an Ayiti epi mande gouvènman ayisyen pou respekte obligasyonentènasyonalli genyen nan kesyon dwa moun. Yon fason espesifik, nou ankouraje peyi Etazini pou li fè sa nou pral site la yo:

•Mande liberasyon imedyatout moun yo toujou kenbe nan detansyon yon fason abitrè ki te jwenn arestasyon yo 7 Fevriye a.

•Deklareklèman dwagranmoun pèp ayisyen an genyenpou li deside pou pwòp tè li. Etazini pa dwe ap ensiste ni sipòte eleksyon san pa gen okenn prèv mezi konkrè ki pran pou garanti eleksyon sa yo ap lib, san fòs kote, kote tout moun ladan l epi ki p ap afebli akoz atak ki apfèt kont opozisyon, medya ak sosyete sivil la.

•Kanpe sou sipò politik oswa finansye y ap bay pou referandòm ki pa konstitisyonèlla.

•Afime ankò sipò peyi Etazini pou dwa mounyogenyen pou manifeste nan lapè, mande Moïse ak fòs sekirite Ayiti yo pou respekte dwa sa a, epi kondane dènye vyolans ki te fèt kont manifestan ak jounalis yo.

•Mande pou gen ankèt ak pouswit devan lajistis ki fèt souakizasyonvyolasyon flagran dwa mounki fèt kontgouvènmanoswa li ta sipòte.

•Kanpe sou tout avyon k ap depòte e mete moun deyò pou tounen an Ayiti sou baz Atik 42 a, akoz kriz konstitisyonèl la, ajitasyon nan tout peyi ak twoub politik k ap ogmante chak jou pi plis.

Pou plis enfòmasyon, tanpri kontakte:

Gabrielle Apollon, Asistan Direktè Haiti Project Global Justice Clinic, Fakilte Dwa New York University
929-244-9081
mar755@nyu.edu

Margaret Satterthwaite, Pwofesè Dwa Klinik & Direktè Global Justice Clinic, Fakilte Dwa New York University
347-277-5035
satterth@exchange.law.nyu.edu

Beatrice Lindstrom, Enstriktè KlinikInternational Human Rights Clinic, Fakilte Dwa Harvard
404-217-1302
blindstrom@law.harvard.edu

James Silk, Binger Pwofesè Klinik nan Dwa Moun
Allard K. Lowenstein International Human Rights Clinic, Fakilte Dwa Yale 203-687-0889
James.silk@ylsclinics.org